EFC PW is weliswaar niet de oudste club van Nederland, maar in Enschede werd wel de eerste voetbalwedstrijd van Nederland gespeeld. Klopt toch Ben Snijders, huidige voorzitter van de jubilerende club dat deze maand 135 jaar bestaat?
Ja, de allereerste footballwedstrijd werd in Enschede gespeeld in 1865 tussen Britse arbeiders, die na de stadsbrand van 1862 hielpen met de wederopbouw van de textielfabrieken en leden van het Britse consulaat in Den Haag. We leven dan in een tijd dat de speelregels nog niet duidelijk zijn. De ene groep volgt de regels van Rugby Football en anderen van Association Football. EFC PW is wel de eerste club in Nederland die speelt volgens de regels van het Association Football oftewel soccer.
Hoe kwam Enschede in aanraking met het Footballspel?
Jan Bernard van Heek werd door zijn vader naar Engeland gestuurd om daar de fijne kneepjes van het vak van textielfabrikant te leren. In Burnley kwam hij in aanraking met het voetbalspel en heeft daar niet onverdienstelijk gespeeld. Enthousiast kwam hij in het voorjaar 1885 terug naar Enschede en in hotel Amelink aan de Oldenzaalsestraat wist hij zijn vriendenclub te interesseren voor het spelletje. Op een mooie voorjaarsavond vertrok de vriendenschaar richting het landgoed het Amelink om daar ingewijd te worden in de kunst van het spel. Bij een boer werden bonenstaken geleend om zo twee doelen te hebben. Het team van Jan Bernard won met 15-0, omdat hij de enige was die het voetbalspel kende.
Welke naam werd in eerste instantie gekozen?
Alle jongens waren zo enthousiast, dat terstond besloten werd een voetbalclub op te richten met de naam Enschedese Football Club. Zij speelden volgens de regels van het “soccer” (association Football) en niet zoals bijvoorbeeld de HFC uit Haarlem, die volgens regels van de Rugby Football speelde.
Wanneer konden de inwoners van Enschede kennis maken met het voetbal?
Op zondag 6 september 1885 kon de Enschedese bevolking kennis maken met een demonstratie wedstrijd. De krant schrijft dat na afloop van een vliegerwedstrijd een openbare uitvoering plaatsvindt van dit spel, dat uit Engeland afkomstig is. Het verwekte algemene bewondering, vooral omdat het hier nog geheel onbekend was.
Hoe ging het de eerste jaren verder?
De eerste jaren gingen moeizaam en wel om twee redenen:
Er was nogal wat weerstand tegen het voetbal, omdat men het vaak verwarde met rugby. EFC heeft zich zelfs landelijk verweerd tegen de gymnastiek wereld, die het een gezondheid ondermijnende inspanning vond.
Er waren relatief weinig tegenstanders en de tegenstanders die er waren, waren vaak niet genegen om helemaal naar Twente af te reizen.
Niet veel later kwam er een tweede club bij in Enschede en al snel werd tot een fusie besloten, waarom?
Twee maanden na de oprichting van EFC kreeg Enschede een tweede voetbalclub, die haar naam ontleende aan Prinses Wilhelmina, die op 31 augustus 1885 5 jaar werd. Was EFC opgericht door een vriendengroep, die allemaal zo rond 1865 waren geboren, Prinses Wilhelmina werd opgericht door veelal de jongere boertjes of familieleden, die rond 1870 waren geboren.
De aanwas van nieuwe leden kwam vaak ten goede van PW, terwijl bij EFC de ouderen vaker stopten. Dus was het logisch om samen te gaan in één club met de naam EFC PW 1885.
Het was in die jaren wel moeizaam om een tegenstander te vinden. Ik las zelfs dat ploegen in het westen van het land de afstand naar Enschede wel heel erg lang vonden?
Het verweer van de clubs uit West Nederland, zoals AVV uit Amsterdam was, dat men voor een wedstrijd in Twente 2 reisdagen moest uittrekken. Go Ahead uit Wageningen was nog wel bereid om een uitwedstrijd te spelen, maar dan moest die wel in Zutphen worden gespeeld.
Maar dat weerhield jullie er niet van om wel naar bijvoorbeeld Amsterdam te reizen.
Dat klopt. Het enthousiasme voor de sport was zo groot dat men bibberend in zomertenue de strijd aangaat met AVV’, hartje winter op een ijsveld, en die verliest met 4-0. Voor de Amsterdammers was voetbal een wintersport, want in de zomer speelden zij, net als vele andere clubs, cricket. Men besluit dan om een revanchewedstrijd te houden in Burgsteinfurt (BRD) tijdens een gymnastiek manifestatie, maar er komen slechts 3 Amsterdamse spelers opdagen, waarna PW al in 1888 haar eerste buitenlandse match speelt.
Een groot probleem in die tijd lijkt mij ook het vinden van een locatie.
De eerste wedstrijden worden in Delden bij Carelshaven gespeeld, maar al snel wijkt men uit naar het Volkspark, omdat het terrein in Delden te klein is. Jaren lang was het Volkspark de thuishaven van EFC PW.
Waar wordt er momenteel gespeeld
Op dit moment speelt EFC PW op Diekman-West. Tussen het zwembad Aquadrome en het Stedelijk Lyceum locatie Zuid in.
Wanneer werd er voor het eerst in competitieverband gespeeld?
EFC PW heeft relatief laat besloten om te gaan voetballen in competitieverband. In het seizoen 1893/1894 gaan zij in de Oostelijke competitie van start met 2 andere deelnemers. Celeritas uit Kampen en ZAC uit Zwolle. Beide clubs worden vakkundig ingemaakt: 4 gewonnen wedstrijden met doelsaldo van 17 voor en 0 tegen.
Maar jullie gingen uitstekend. Het ene na het andere kampioenschap werd behaald, maar het landskampioenschap bleef echter uit beeld.
EFC PW won rond de eeuwwisseling, naar de 20ste eeuw, vaak met gemak de titel van Oostelijk kampioen. Maar in de strijd om het landskampioenschap ging een club uit West Nederland er steeds met de titel van door. Zoals in 1899. De wedstrijd tegen RAP wordt in Amsterdam nipt met 3-2 verloren, hetgeen hoop gaf voor de thuiswedstrijd in het Volkspark. Maar daar was de wedstrijd al halverwege beslist door een 0-2 achterstand.
Niet uit beeld waren de spelers van EFC PW, want al vroeg leverden jullie een international af.
Net als in het hedendaagse voetbal vergeet Zeist dat er ook leuk gevoetbald wordt in de rest van Nederland. En zeker in het Oosten. De uitverkiezing voor het Nederlands elftal leidde in 1907 tot een heuse rel, waarbij Oost West uitdaagt voor een wedstrijd. Deze wedstrijd wordt door Oost met 5-3 gewonnen, waardoor de keuzeheren niet meer om de Oostelijke voetballers heen konden. Dit leidde tot de keuze van Willem Janssen (foto onder) in het Nederlands elftal.
Een leuke anekdote is dat Willem wordt gevraagd om de tricolores van PW mee te nemen naar Den Haag, waardoor het Nederlands elftal in PW-shirt de wedstrijd tegen de Belgen speelt (9 mei 1907). Op de fiets gaat Willem met de shirts op de bagagedrager richting Deventer, waar hij de trein naar Den Haag neemt.
Een hoogtepunt is misschien ook wel het organiseren van een semi interland, bijna 30 jaar na oprichting.
Het is niet de eerste internationale wedstrijd, maar wel eentje, die PW namens de bond organiseert. Het gekke aan de interland is dat het Oost Nederland tegen West Duitsland betreft. Er staan dus twee teams tegenover elkaar, die slechts een deel van hun land vertegenwoordigen. Maar wij winnen wel met 4-1!
Dan komt de eerste Wereldoorlog. Gewoon doorgespeeld?
Nee tijdens WO-I wordt in verband met de slechte spoorverbindingen regionale competities opgezet. Daarnaast zijn vele elftallen onvolledig, omdat veel jonge voetballers door de mobilisatie der strijdkrachten elders in het land gelegerd waren. Dit gaf trouwens wel weer kansen voor jongere spelers om zich in de kijker te spelen.
Leuk om te vertellen is dat het jeugdige elftal een kampioenswedstrijd moet spelen tegen Enschedese Boys. Bert Spitholt, dan gelegerd in Amersfoort wilde zo dolgraag spelen, dat hij naar Enschede fietste, omdat hem een spoorpasje werfd geweigerd. Hij speelde de sterren van de hemel en PW won met 2-0.
En in de Tweede?
Door de mobilisatie in 1939 heeft PW nog slechts 18 senioren leden over. En men besluit het eerste team terug te trekken.
In 1941 komt men er achter dat het voetbalveld is omgeploegd om er 200 mud aardappelen op te verbouwen. Daarna wordt de club gemaand om de naam Prinses Wilhelmina te laten vallen. Het bestuur weet gedaan te krijgen dat de naam veranderd wordt in een niet-bestaande Prins Willem.
In 1943 verliezen 2 leden, Jan Zeggelink en Bram Wagener, hun leven tijdens een luchtgevecht boven Enschede. Op 16 april 1944 wordt de laatste wedstrijd tijdens WO-II gespeeld tegen Vosta.
Hoe ging het daarna verder?
Na de oorlog ging EFC PW verder als omnium-vereniging met voetbal, cricket en hockey.
Ik neem aan dat er in die tijd veel meer voetbalverenigingen in Enschede en in het Oosten waren?
Dat klopt! Vooral Enschede heeft, denk ik, de grootste voetbalclub-dichtheid van Nederland gehad en misschien nu nog steeds. Enschede telde rond de 35 voetbalclubs. Gegroepeerd rond geloof, werk, wijk en sociale status. Langzaam verdwijnen er clubs, zelfs gerenommeerde als Enschedese Boys. Nu zijn er nog 24 clubs over en dat aantal moet, volgens de gemeente, verder omlaag naar 14.
Nog aansprekende resultaten behaald?
Op het sportieve vlak heeft PW enkele malen een kampioenschap gehaald in de 4de klasse en daarmee een promotie naar de 3de klasse afgedwongen. De laatste jaren speelt onze selectie solide in de 4de klasse. Een promotie zit er mijns inziens de komende jaren niet in, omdat veel zondagclubs kiezen voor de zaterdagcompetitie en dan in de laagste klasse, de 4de, moeten beginnen.
In de jaren zestig was het niet alleen voetbal, maar ook hockey en cricket. Een echte omnium club dus?
Ja, PW was een echte omnium-vereniging, die er voor hebben gezorgd dat PW in moeilijke tijden gered kon worden. Als in 1965 wordt besloten om hun zusterafdelingen, cricket en hockey niet te volgen naar Het Slagman, is dat het begin van het einde. In 1969 wordt de scheiding definitief. PW staat weer op eigen benen op Volkspark. Voorzitter Bos ziet het zonnig in. De contributie-inning gaat goed, de omzet in de kantine stijgt en het ledenaantal groeit naar 260 leden.
Hoe staat EFC PW er op dit moment voor?
De voetbalclub staat er op dit moment florissant voor. Het ledenaantal stijgt, waardoor PW het komende seizoen met 10 elftallen aan de zaterdag- en zondagcompetitie deelneemt. Daarmee zijn ongeveer de vereniging met grootste senioren-afdeling. Daarnaast spelen we met 7 zeventallen de vrijdagavond-competitie. Tevens zijn wij bezig met een afdeling “walking football”.
EFC PW is financieel een gezonde club, die al jaren zwarte cijfers schrijft. Naast het sportieve deel wil PW duidelijk haar identiteit naar buiten uitstralen. De club is een sociaal-culturele entiteit. Dat is duidelijk doordat we erkend zijn als cultureel erfgoed. Dit maken we naar de buitenwereld duidelijk door:
- De allereerste wedstrijd op het Amelink op traditionele wijze weer over te spelen. Maar nu op het landgoed Zonnebeek. Het buitenverblijf van de oprichter Jan Bernard van Heek
- De herplaatsing van het grafmonument van Tommy Tattersall (1887) op het Boerenkerkhof in de stad
- Door een reis te organiseren naar Burnley met als titel in de voetsporen van Jan Bernard
Jullie hebben een vloot van elftallen, maar in mei van dit jaar ging de noodklok luiden, want er dreigde geen vlaggenschip meer te zijn. Hoe kon dat gebeuren?
In februari had een deel van de selectie aangegeven niet meer prestatief door te willen, maar als een vriendenteam op een lager niveau te willen gaan ballen. Aangezien wij geen aanwas van junioren hebben, PW kent geen jeugdafdeling meer, moest de aanwas van buiten komen. Dat lukte alle jaren wel door connecties en uitstraling van de club. Door de corona-crisis werd de competitie abrupt afgebroken en gingen clubhuizen en horeca op slot. Ook werden er geen toernooien meer georganiseerd. Bij uitstek die gelegenheden waar spelers elkaar ontmoeten en praten over hun toekomst en bij welke club. Daarom hebben we een interview met het dagblad Tubantia aangevraagd en dat heeft geresulteerd een grotendeel vernieuwde selectie, waardoor we vol vertrouwen de nieuwe competitie tegemoet gaan.
Hoe hangt de vlag er nu bij?
De club is gezond. Zowel financieel als sportief. We starten met 17 senioren teams in de competities De selectie van het 1ste elftal is voldoende van niveau om in de middenmoot van de 4de klasse te eindigen.
Ook genoeg kader?
Een vereniging in Nederland heeft bijna nooit voldoende kader. Het is ook de uitdaging van dit bestuur om meer leden actief bij de vereniging betrokken te krijgen en te houden.
Hebben leden nog andere, sociale verplichtingen binnen de vereniging?
De Algemene Ledenvergadering van 2019 heeft goedkeurig gegeven aan het idee om leden verplicht een taak binnen de vereniging te laten verrichten. Het bestuur komt binnenkort met een uitgewerkt plan.
Heeft EFC PW binnen de gemeenschap van Enschede ook een sociaal/maatschappelijke functie?
PW heeft in mei 2020 een overeenkomst afgesloten met een zorginstelling, die ons complex gebruik voor de dagbesteding van jongeren met enige afstand tot de arbeidsmarkt. Zij nemen een deel van onze zorg voor het onderhoud van het complex voor hun rekening.
135 jaar betekent wel een kroonjaar. Gaan jullie er oog iets aan doen of dreigt ook hier corona roet in het eten te gooien?
De bedoeling was om een intern toernooi te organiseren op 21 augustus. Alle elftallen waren enthousiast. Maar Corona gooide roet in het eten. We hebben als bestuur moeten besluiten dit toernooi af te gelasten. Daarnaast zou er een bierproeverij komen, waarbij de leden een nieuw club- biertje kunnen kiezen. Een Jan Bernard 3.0. Ook dit kan nu nog geen doorgang vinden.
Nog een ultieme wens?
De ultieme wens is een nieuw veld, dat onder alle omstandigheden veel en goed bespeelbaar is en daarnaast toekomstbestendig is door haar duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. Dit moet jongere spelers, die hun hele opleiding elders vaak op kunstgras hebben genoten, verleiden om bij EFC PW 1885 te komen spelen.
